thích nói nhảm

Rượu Tây, rượu Ta, rượu Nga, rượu Pháp 
Gạo, mạch, lúa mì, rượu gì cũng uống.


( soi.today )


Nhớ lại những ngày Tết, sau chuyện ăn chắc là phải kể đến uống.

Nước mình sản xuất và nhập khẩu nhiều rượu ngon. Vậy nhưng chỉ có đến Tết người ta mới thấy cái sự uống, nhất là uống rượu ở nước ta nó phong phú, hoành tráng, tốn kém và nguy hại đến nhường nào.

Rượu để biếu

Ngay từ trước Tết, các chai rượu đã chạy như cờ lông công trên khắp đường làng, ngõ phố. Các hàng bán rượu là những nơi đông vui nhộn nhịp nhất. Rượu ngoại là mặt hàng đắt tiền mà bán chạy như tôm tươi, ấy là không thèm tính bia ( Habeco với Sabeco đang thoái vốn kia kìa ! ).

Theo tập quán nước mình, phàm cái gì đắt tiền bán chạy là sẽ sinh ra hàng giả. Uống rượu thật đã đủ chết, uống rượu giả coi như Tống Giang nhận ngự tửu vua ban. Vậy mới có chuyện ông cảnh sát giao thông dừng xe ông hải quan để phạt vi phạm giao thông được biếu ngay chai rượu vì trong xe ngổn ngang những thùng lớn thùng bé là rượu. Rồi cảnh cô tiếp viên hàng không xắn quần lụa ngồi xổm, buộc túm vạt áo dài, nhồi nhét chai lớn chai nhỏ vào cái va li xách tay tội nghiệp ở sân bay nước ngoài.

Rượu không tự sinh ra cũng không tự mất đi, mà chỉ chuyển từ túi quà này sang túi quà khác, từ túi người này sang túi người khác. Cha cố người Ý tên là Giovanni Filippo de Marini có ghi lại vào khoảng năm 1647 về xứ Đàng Ngoài như sau :


“ Lệ đi lễ và cách đem biếu quà cáp của người dưới đối với người trên vào dịp năm mới có từ ngày xưa thì bây giờ bắt buộc và có một đạo luật rất nghiêm khắc chế định nên không ai có thể bỏ đi được. Các quan tùy theo phẩm trật của mình ( có nhiều người lại tùy theo phầm trật mình muốn đạt ) mỗi năm gửi vật phẩm quý giá về dâng vua. Hạ quan gửi tặng vật về biếu thượng quan ; học trò tết thầy, con cháu biếu gia trưởng, và như thế người dưới biếu người đứng ngay hàng trên mình. Vì lễ vật nhận được rất nhiều và đủ các thứ, nên các quan có tục vào những ngày tất niên đem thết bà con và thân hữu một phần to, còn lại thì cho lính tráng, đầy tớ để cho ai cũng có cảm tưởng là được dự vào Tết và mọi người được vui mừng sung sướng. ”

Chính vì tình trạng đem rượu qua lại nháo nhào như thế, nên vẫn có ông tức anh ách ngày đầu năm vì mấy chai rượu quý người ta biếu để dành trên bàn thờ, mở ra đãi khách toàn rượu dởm. Mấy năm trước rượu nội lại bán chạy là vì thế, Halico có một thời huy hoàng. Nhiều người đem đi biếu rượu Tây ( hoặc được biếu rượu Tây ) nhưng nhà mình lại chỉ uống rượu trắng cho chắc. Biết ai ở quê cũng dặn gửi rượu ra. Nhưng đến giờ thì rượu quốc lủi nấu ở quê cũng chẳng tin được bố con thằng nào nữa. Chỉ có chính họ hàng nhà mình tự tay cất thì mới dám tin. Chỗ nào cũng bảo đảm là nếp cái hoa vàng, đều là láo khoét tất ; nếp cái còn chả đủ ăn, lấy đâu ra lắm hoa vàng mà nấu rượu thế ?

Rượu để uống

Nói về rượu uống ngày Tết ở Việt Nam có bốn loại phổ thông : rượu mạnh, rượu ngâm, rượu vodka và rượu vang.

Trước hết là rượu vang, vì món này hay uống ngay từ lúc giao thừa.Tạm có thể nói là người mình không biết uống rượu vang ( nếu không muốn nói rộng ra là cả rượu mạnh của Tây ). Có một kiến thức cơ bản nhất là rượu khi đã chắt ra khỏi thùng, đóng vào chai thủy tinh thì người ta không còn tính tuổi nữa. Rất nhiều người vẫn hí hửng rằng rượu càng cất lâu trong tủ càng quý, cất lâu quá có khi lôi ra uống chua lòm. Hay kĩ năng mở chai sâm panh cũng là một điều mà 99% người uống không biết ( và không chịu để ý ). 

Người Việt thường thích vang ngọt và loãng cho ..... dễ uống. Khổ nhất là nhiều chị em phải nhăn mặt nhăn mũi uống vang Pháp cho đẹp da dù không thấy ngon lành gì. Ngay đến cả những người làm vang chuyên nghiệp ở Việt Nam cũng còn rất hạn chế về cả số lượng lẫn trình độ thì khó có thể hi vọng người tiêu thụ biết thưởng thức rượu vang. Chán nhất là đem vang Đà Lạt chát xít ra mời quốc yến APEC 2006, vì thực ra cũng không còn thương hiệu vang nội nào khác. Giờ thì vang Đà Lạt đã cải tiến hơn khá nhiều rồi nhưng chưa ăn thua. Mới đây nhất, vang Úc đã tiến vào thị trường Việt Nam, và có lẽ vang Việt sẽ ra rìa hẳn.

Nói về rượu mạnh, tức là nói đến whisky, ngoài ra có thêm cognac. Nếu nói về lượng uống thì nước Việt mình quả là xa xỉ về rượu mạnh. Cứ rót ra, một hai ba, dzô là cạn. Hai ba người một bữa uống hết chai rượu tiền triệu là chuyện thường. Mà không biết có ngon không ? Kiến thức về rượu Tây thì bể học là vô bờ, trăm nghìn thứ rượu khác nhau nhưng có vẻ ở ta không nhiều người quan tâm lắm, mà đo độ ngon bằng giá tiền. Nhớ độ hai chục năm về trước thì chỉ có rượu Giôn ( Johnnie Walker ) là quý nhất. Hồi ấy nhà có ông anh họ quê Thái Bình.Một hôm anh đi vắng, có mỗi chị ở nhà, nghe lời anh dặn đem chai Giôn xanh ra mời khách. Mọi người mới bảo : “ Chị có biết cái ông Johnnie Walker này chính là quê ở Thái Bình không ? Người ta hay bảo ‘tay bị tay gậy khắp nơi tung hoành’ nên ông này mới vẽ cái gậy vào, còn cái bị thì ông ấy bỏ đi rồi. ” Khổ thân bà chị về hớn hở khoe với chồng, cả đám được dịp cười vỡ bụng !

Nên xét về giá tiền thì người Việt chi cho rượu mạnh không thương tiếc, và rất nhanh bắt kịp với xu hướng của thế giới. Cứ mỗi năm lại có một trào lưu ưa thích một thương hiệu, lâu đời thì vẫn là Chivas, mấy năm trước thì Ballantine’s, rồi đến Singleton, gần đây lại là Maccallan. Thế rồi càng rượu đắt càng sợ pha cồn, giờ nhiều nhà còn dùng loại Suntory Whisky của Nhật, giá trung bình nhưng không lo bị giả. Lắm khi nhìn người ta uống rượu mà vừa hãi, vừa tiếc rượu. Vì rượu mạnh vốn không dùng để uống hàng chai trong bữa ăn.

Ví dụ champagne là một loại rượu khai vị ( apéritif ), phải uống trước khi ăn nên hầu như chẳng ai vừa ăn thịt cá lại vừa uống. Cognac là rượu thuộc dòng Brandy và whisky là rượu chưng cất thuộc vào loại thứ hai digestif, dùng để uống sau khi đã ăn xong, giúp cho tiêu hóa và quan trọng hơn là thưởng thức được trọn vẹn hương vị.

Nói về ly uống thì nhiều người lại càng dùng tùy tiện, đọc truyện Tàu thấy rượu nào chén ấy đã biết nước họ là một xứ có văn hóa. Rượu Tây thì champagne phải uống ly flute chân cao, thân dài, thành mỏng, miệng nhỏ còn nhìn bọt sủi ( thỉnh thoảng dùng ly coupe đáy nông, miệng cực rộng, giờ chỉ thấy trong tháp ly đám cưới ). Whisky phải uống cốc lowball hình trụ tròn, đáy dày và lồi lên để rót ít mà trông nhiều, lắc đá cho dễ, cognac uống ly snifter chân thấp, bụng to, miệng nhỏ hơn bụng. Uống đúng ly thì mới dễ ngửi được mùi hương của rượu, tôn lên ưu điểm và đặc trưng, như phụ nữ biết chọn đồ ngủ hợp với cơ thể mình và mắt chồng vậy.

Thứ nữa là đến vodka. Món này nước mình lại tự mần được và dù có nhiều loại đắt hơn như Smirnoff, Absolut Vodka thì nhân dân vẫn có vẻ ưa chuộng Vodka Hà Nội ( ngon, bổ, rẻ ? ) và mới đây là Vodka Cá sấu, đi ăn đám cưới nào cũng thấy có. Vodka ở Tây thường dùng để pha cocktail còn Việt Nam mình là đệ tử chân truyền của đàn anh Nga ngố nên toàn uống ừng ực. Nhà có ông bác ngày trước, đứng tuổi rồi mới được học bổng tiến sĩ đi Liên Xô nghiên cứu men vi sinh, cuối cùng cũng hỏng một đời vì men rượu vodka. Liên Xô sụp đổ, tiến sĩ dở dang, bác đi buôn hàng, kiếm được bao nhiêu tiền cũng chỉ mua rượu, bảo là hải quan Nga thời ấy hiền lành, biếu chai Vodka dởm là đã cười như Liên Xô. 

Vodka với mình, thấy có một kiểu uống ngon, học theo phim The Curious Case of Benjamin Button, là uống lúc mới cắn vỡ vài hạt caviar trong miệng. Nhưng mà uống kiểu ấy thì tốn kém khoản trứng cá lắm.

Cuối cùng nhưng khủng khiếp nhất là rượu ngâm. Dĩ nhiên là bây giờ có rất nhiều rượu dân tộc đã được gắn nhãn mác, đóng bao bì sạch đẹp. Không thể phủ nhận các loại rượu cổ truyền, nhất là miền núi phía Bắc, được làm đúng phương pháp truyền thống uống rất ngon, rất đã. Đi xuyên Việt từ Bắc chí Nam còn có rất nhiều thương hiệu danh tiếng khác. Tuy nhiên trong dân gian hầu hết vẫn là các loại ngâm hầm bà lằng đủ các thứ kỳ trân dị thảo.

Về các món rượu cổ truyền này thì kiến thức của đàn ông Việt Nam có vẻ vững vàng hơn. Nhưng có giỏi đến đâu thì cũng không biết được hết các vị gì được bỏ trong bình rượu ấy. Ngày trước ông già mình công tác trên miền núi, trăn rắn, bìm bịp, tắc kè, kỳ đà nhiều vô số, thỉnh thoảng bắt được lại đem về ngâm rượu. Khách đến chơi nhà, nếu không thân lắm thì dẫn vào phòng đọc khoe hai giá sách ngất ngưởng, gia tài cả thời trẻ nhịn ăn nhịn mặc mua sách. Còn khách thân thiết thì y như rằng lôi xuống dưới gầm cầu thang tối mò mò, chỉ trỏ đống bình lọ của nả để về già uống dần. Nhớ có lần bình rắn hổ mang bị vỡ, nó tanh lợm giọng không biết tả kiểu gì, hai tháng sau mới hết mùi. Thế rồi thời oanh liệt cũng qua, về già gan mật bắt đầu rệu rã, uống rượu Tây phải kèm soda, đống rượu của quý hạ thổ trong vườn nhà ông bà cũng chẳng thiết, đào lên cho đi hết.

Rượu ngâm thuốc bắc, thuốc nam, chọn những vị ấm, bổ tỳ vị, giống như rượu Minh Mạng hay rượu Ba Kích, mỗi bữa chỉ uống một chén nhỏ xíu thì thực ra rất tốt cho sức khỏe, da dẻ hồng hào, kể cả phụ nữ và nhất là người già.Nhưng uống với cường độ của đàn ông thanh niên hiện nay thì thật là đáng sợ. Mình có ứng khẩu làm bài thơ con cóc :

“ Cậy sức đua nhau uống như trâu
Trăm nghìn loại rượu ngấm vào đâu ? 
Cho dù gan khỏe nhưng lưỡi mệt
Rượu ngon không thấy chỉ nhức đẩu. ”

Có là Lỗ Trí Thâm thì cũng đến tăng men gan mà chết thôi.

Uống đúng cách

Gần đây trên mạng xã hội, có đoạn quảng cáo rượu ( mặc dù vi phạm qui định về quảng cáo rượu nồng độ cao nhưng vẫn được lan truyền mạnh ) nói về “ Uống đúng cách ”, tức là uống rượu không được ép nhau, được rất nhiều người hưởng ứng. Giờ có vẻ ai cũng sợ chết, đã qua thời chẳng có gì để mất, giờ có nhà, có xe, ( có vợ bé ), chết chỉ thiệt thân nên cũng thấy nhiều người có tí tuổi bớt uống. Thanh niên thì uống hăng hơn, lên xe là vít ga, chết đừng bảo tại số. Nhưng cũng khổ thân nhiều người đội mũ bảo hiểm, nghiêm túc chấp hành luật giao thông mà vẫn chết oan vì bị bọn say rượu đâm vào. Ấy là chưa kể say rượu rồi choảng nhau, tội nghiệp mấy bác sĩ, y tá trực bệnh viện, mùng Một đang vui vẻ, mới đầu xuân chúc nhau được hớp rượu trong phòng họp giao ban thì đã nghe còi xe cứu thương í ới.

Dưng mà Tết nhất thì phải uống, cho vui. Thế nên tốt nhất là đi uống rượu nên đi taxi, mưa không đến mặt, nắng chẳng đến đầu mà vợ con ở nhà bớt thấp thỏm.

Năm nay Tết trời nóng, ngại ra đường, nhấp một chén rượu mơ ngòn ngọt dịu dàng, ngồi đọc ông Vũ Bằng ăn Tết miền Nam có kể rất thú vị thế này :

“ Thử tưởng tượng vào khoảng mười giờ ngày mồng một Tết, trời cứ nắng chói chang mà đóng bộ ‘đồ lớn’ vào – cho trịnh trọng – đi một quãng đường độ ba cây số để mừng Tết người bạn thân thì mồ hôi mồ kê ra nhễ nhại đến chừng nào ..... Khách lo vì đến nhà nào cũng phải nhắc lại mấy câu sáo cũ và uống chén rượu nhạt mừng xuân, chủ cũng lo là vì theo tập tục, ai đến cũng phải mời ly rượu, mà rót ly rượu cho khách mình cũng phải uống một ly, vì không như thế thì khách buồn, có khi lại lầm tưởng mình là ..... kẹo. Thành thử ra phải uống. Ông khách nào đến, cũng phải uống, cũng phải chuyện trò.

Liền ba ngày Têt mà cứ tái diễn mãi cái trò như thế thì sức mấy mà không quỵ, mà không chán mớ đời. Vì thế, có nhiều người ở đây sợ Tết, cứ sắp hết năm thì lại xếp một số tiền đem cả gia đinh đi Đà Lạt hay Vũng Tàu, Nha Trang với thâm ý ‘bế môn tạ khách’ ”.

Trong lúc mình đang ngồi viết những dòng này đây, thì nồi cà gai leo cũng đang sôi trên bếp. Làm một cốc cho gan nó giã rượu, bớt nóng trong người.